کاشی‌های سرامیکی از جمله مهم‌ترین مصالح ساختمانی هستند که در طراحی و اجرای فضاهای داخلی و خارجی ساختمان‌ها نقش کلیدی دارند. این محصولات به دلیل ویژگی‌های ظاهری جذاب، دوام بالا و مقاومت در برابر شرایط محیطی مختلف، انتخابی محبوب در صنعت ساخت و ساز به شمار می‌آیند. با این حال، فرآیند تولید کاشی و سرامیک، از مرحله انتخاب مواد اولیه تا پخت نهایی، پیچیدگی‌ها و شاخص های ویژه خود را دارد که تغییر در هر یک از این شاخص ها می تواند منجر به ایجاد مشکلات و عیوبی شود که نه تنها بر کیفیت ظاهری این محصولات تأثیر می‌گذارد، بلکه کارایی و دوام آن‌ها را نیز کاهش می‌دهد. از ترک‌خوردگی‌های سطحی و تغییر رنگ لعاب گرفته تا چسبندگی ضعیف و میزان جذب آب از عواملی هستند که می‌تواند در کیفیت نهایی کاشی‌ها تأثیرگذار باشند. در این مقاله تلاش شده است تا به طور مختصر رایج ترین عیوب کاشی های سرامیکی با زبانی ساده برای علاقمندان صنعت سرامیک توضیح داده شود.

عوامل موثر در ایجاد عیب ترک (Cracks)

یکی از رایج ترین عیوب در صنعت کاشی سرامیکی، عیب ترک است که معمولاً به صورت شکاف‌های سطحی یا عمیق در ساختار کاشی ظاهر می‌شود و ممکن است در مراحل مختلف تولید، حمل ‌ونقل، نصب و یا حتی پس از نصب به دلیل عوامل محیطی و مکانیکی ایجاد شود.این عیب نه تنها ظاهر زیبای کاشی‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه ممکن است به کاهش مقاومت فیزیکی و عملکرد آن‌ها نیز منجر شود. همچنین می توان به این نکته اشاره کرد که در کاشی های سرامیکی  ترک‌ها به سه نوع ترک لعاب، ترک بدنه و ترک مشترک بین لعاب و بدنه تقسیم می شود. چنانچه قصد دارید در ارتباط با ترک لعاب اطلاعات کامل تری داشته باشید می توانید به لینک مقاله دلایل ترک کاشی سرامیک در فرایند تولید مراجعه کنید.

ظاهر ترک: خطی بسیار نازک که از لبه کاشی شروع می شود و تا سمت دیگر کاشی ادامه پیدا می کند.

دلایل ایجاد ترک: وجود کوارتز اضافی در قطعه پخته شده و یا گرادیان (تغییر) حرارتی زیاد که در حین سرد شدن ممکن است پدیدار شود.

ظاهر ترک: ترک های چند میلی متری که به صورت عمودی بر لبه کاشی ظاهر می شوند.

دلایل ایجاد ترک: این عیب معمولا زمانی که کاشی از قالب جدا می شود ظاهر می شود. همچنین در حین خشک شدن و یا انتقال کاشی خام نیز این ترک ها به وجود می آیند.

ظاهر ترک: ترک های بسیار ریز در داخل پوشش شیشه ای که تا عمق و درون بدنه و لایه انگوب پیشروی کرده است.

دلایل ایجاد ترک:  به علت عدم تطابق انبساط حرارتی لعاب و بدنه این عیب به وجود می آید.

ظاهر ترک: در تمام سطح کاشی ترک های نامنظم و پراکنده ایجاد می شود.

دلایل ایجاد ترک: زیرسازی نامناسب، فشار و بار بیش از حد بر روی کاشی سرامیکی و سرمازدگی از دلایل عمده این ترک بعد از نصب کاشی است.

عوامل موثر در ایجاد عیب پین هول(Pinhole) 

عیب حفره سوزنی که به پین هول مشهور است، در تمام سطح سرامیک به صورت حفره های کوچک با اندازه ای کمتر از یک میلیمتر ظاهر می شود. علت شکل گیری این عیب می تواند عوامل مختلفی از جمله آلودگی لعاب با مواد زود گداز، پایین بودن ویسکوزیته لعاب، پخت بیش از حد لعاب، آلودگی در آب مصرفی، گرد و خاک روی سطح لعاب و استفاده از سمنت آهکی در آستری کردن بالمیل از عواملی هستند که حفره های سوزنی یا همان پین‌ هول را در سطح کاشی سرامیکی ایجاد می‌کنند.

عوامل موثر در ایجاد عیب لعاب نگرفتگی (Unglazed Areas) 

منظور از این عیب عدم وجود لعاب بر روی یک ضلع یا بخشی از سطح کاشی است. به عبارتی شرایط رئولوژی (جریان) لعاب باید به گونه‌ای باشد که پوشش کامل سطح به همراه چسبندگی خوب و عاری از ترک را تضمین کند. گاهی لبه های روشن کاشی هم بیانگر  کمبود لعاب است.

از دلایل لعاب نگرفتگی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اصطکاک مکانیکی بین کاشی و تجهیزات خط لعاب
• اعمال چندین لایه لعاب با کشش های سطحی متفاوت یا قابلیت ذوب شدن آسان
• واکنش نمک های محلول با لعاب و تغییر ماهیت لعاب
• لعابی که بیش از حد آسیاب شده است، استحکام چسبندگی ناچیزی در حالت خام دارد و عیب لعاب نگرفتگی را ایجاد می کند.

عوامل موثر در ایجاد عیب نقاط سیاه (Black Spots)

عیب نقاط سیاه از یک یا چندین نقطه سیاه با ابعاد یک میلیمتر و کوچک تر بر روی کاشی تشکیل می‌شود و اینگونه به نظر می رسد که این نقاط درون لعاب حبس شده باشند. این عیب به دلیل آلودگی سطحی و نزول ذرات فلزی بر روی سطح کاشی سرامیکی ایجاد می شود و می تواند بین فرآیند لعاب و مرحله پخت در حین حرکت کاشی به طرف ورودی کوره ایجاد گردد.

عوامل موثر در ایجاد نقاط سبز (Green Spots)

این عیب از یک تا چند نقطه سبز تشکیل شده و با یک فرو رفتگی و یا چال کوچک در سطح کاشی قابل تشخیص است. همچنین این حفره ها از سطح خارجی لعاب تا قسمت تحتانی بدنه سرامیک گسترش می یابند. این عیب به دلیل آلودگی سطح بدنه و حضور ترکیباتی  که از مس تشکیل شده است، ایجاد می‌گردد. به عنوان مثال کالکو پیریت در حین پخت تجزیه شده و فرآیند گاز زدایی دارد. در نتیجه با شروع فرآیند گاز زدایی چال و گودی تشکیل شده و به سطح خارجی رسیده و عیب را ایجاد می کند.

سخن نهایی

برای پیشگیری از بروز انواع عیوب در کاشی‌های سرامیکی، توجه به عوامل مختلفی مانند انتخاب مواد اولیه با کیفیت، کنترل دقیق فرآیند تولید و پخت، رعایت اصول صحیح نصب، و استفاده از تکنولوژی‌های نوین در تولید کاشی و سرامیک امری ضروری است. همچنین، آگاهی از نحوه صحیح نگهداری و مراقبت از کاشی‌ها پس از نصب می‌تواند از بروز بسیاری از عیوب جلوگیری کرده و عمر مفید این محصولات را افزایش دهد.